TIJDREIZEN

VENUS BEELDJES

Oermoeder beeldjes: over oeroude rituelen

Een beroerde naam, venusbeeldjes, vernoemd naar Venus, een romeinse godin van 2000 jaar geleden die gewoonlijk bloot werd afgebeeld. Venus werd ook wel verweven met Aphrodite, de griekse godin van de schoonheid en vruchtbaarheid. Aphrodite heeft een oudere traditie en is wel in verband te brengen met de oeroude matriarchale samenleving waarin de moedergodin als voortbrenger van Al het leven centraal stond. Het oudste gevonden oermoeder-beeldje is 35.000 tot 40.000 jaar. Deze oeroude beeldjes zijn (mogelijk met vuursteen) bewerkt uit ivoor, zacht steen en bot. Een enkele is gemaakt van keramiek.

In de oertijd mogen we aannemen was het Vrouwelijke het eerste beginsel. Het vrouwelijke bracht het leven voort, was alom verzorgend en leidend. Het was de tijd waarin werd waargenomen dat alles bezield was (animistisch). Priesteressen en vrouwelijke sjamanen hielpen om de krachten in evenwicht te houden.
Deze beeldjes zullen horen bij rituelen die het vrouwelijke en het moederlijke vereren: alle moederlijke vormen als borsten, buik, heupen, vagina zijn vol geschapen, vallen op, zijn primair aanwezig.

Dat wat niet primair vrouwelijk is, is summier uitgebeeld. Het hoofd heeft geen gezicht en het wendt zich naar beneden. Het gezicht staat voor de herkenning van het individu. Het vrouwelijke is gericht op en in dienst van de gehele gemeenschap, daarin is nog geen individu (het Collectief, vgl. de psychologie van C.G. Jung). De herkenning van Jij en Ik als ego's is er nog niet.
Op het hoofd is een soort van haardracht, mogelijk een verbeelding van een rituele dracht (vlechten?).
De armen zijn dun en rusten soms op de borsten of de buik. Armen en handen staan voor het handelen, en dat is hier onderontwikkeld en in ruste. Daaruit maak ik op dat er het vrouwelijke wordt benadrukt, het vrouwelijke in de zin van het berusten en de overgave, het Zijn in Zichzelf, scheppend van binnenuit: ontvangen, laten groeien en geboren laten worden.
Ook valt op de relatief kleine afmeting van sommige beeldjes: vanaf 4 - 6 cm hoog. En een enkele heeft een duidelijk oogje om als hanger te fungeren. Dit beeldje werd dus ook bij zich gedragen als een talisvrouw. Maar er zijn ook grotere, en zij werd ook afgebeeld op een grotwand. Op verschillende beeldjes zijn sporen teruggevonden van rode oker.
Ik zou haar oermoeder noemen: dus oermoeder-beeldjes. Zij is mogelijk verspreid vanuit het Zwarte Zee-gebied. Dat wil zeggen, dat het oervolkje dat deze oermoederbeeldjes maakte, zich splitste bij de Zwarte Zee, trokken langs de grote rivieren als de Donau en de russische rivieren als de Don en de Sejm. De beeldjes die daar gevonden zijn, lijken op elkaar in meerdere opzichten.

Hieronder een selectie van oermoederbeeldjes.



Venus van Hohlefels  (Schelklingen)

• 35.000 - 40.000 jaar oud
• Gevonden in een grot in zuid-west Duitsland, in het gebied waar de Donau ontspringt (Zwarte Woud, Swabische Jura)
• Gemaakt van mammoet-ivoor, 6 cm hoog

Dit is het oudste, niet omstreden venus beeldje dat tot dusver gevonden is. Het is gevonden in een grote hal binnen een grot. In dit gebied in zuid-west Duitsland zijn een groot aantal grotten en er zijn daar ongeveer 25 prehistorische vondsten gedaan, waaronder een ivoren fluitje uit dezelfde tijd.
Dit venus beeld was gebroken en mist de linker arm en schouder. Ze heeft geen hoofd maar een oogje boven de schouders, waardoor het beeldje heel goed als hanger gediend kan hebben. Opvallend zijn de korte armen, met zorgvuldig uitgesneden handen, die onder de borsten op de buik liggen. Naast anatomische details kent dit beeldje een complex aan ingekerfde lijnen en inkepingen.
Voor meer archeologische info.



Venus van Galgenberg

• 32.000 jaar oud
• Gevonden in Neder-Oostenrijk (Stratzing), in een jagerskamp uit de steentijd, 25 km vanaf de Donau.
• Gemaakt van serpentijn steen, 7.2 cm hoog

Bij het blootleggen van een jagerskamp met vuurplaatsen, zijn de scherven gevonden van dit beeldje. In elkaar gezet blijkt het een vrouwenfiguur te zijn die een danshouding aanneemt. Het bovenlichaam draait zich opzij. De voorkant is gedetailleerder en ronder vormgegeven dan de achterkant. Te onderscheiden is een uitstekende borst aan de linker kant en voor de andere borst. De vulva is duidelijk aangegeven, haar linker arm is geheven, de rechter rust op haar dij. Het beeldje heeft de naam Fanny gekregen, "die tanzende Venus vom Galgenberg".
De steensoort is uit de omgeving en is terplekke bewerkt.
Voor meer archeologische info.



Venus van Dolni Vestonice

• 25.000 - 29.000 jaar oud
• Gevonden in Zuid-Moravië, Tsjechië (Brno, ong. 120 km vanaf Stratzing waar de Venus van Galgenberg is gevonden).
• Keramiek, 11.1 cm hoog

Dit beeldje is gevonden in een archeologische site die rijk is aan vondsten: meer dan 700 gebeeldhouwde voorstellingen van dieren (als leeuwen, neushoorns, mammoeten), mannen en vrouwen. Ook sieraden en (raadselachtige) gravures. Er zijn overblijfselen van twee woningen gevonden en van twee ovens. Bijzonder zijn ook de graven, met name een graf van een vrouwelijke sjamaan en een graf met 3 mensen die er raadselachtig bijliggen.
Het beeldje zelf is van zwart keramiek. Het heeft alle kenmerken van een Venusbeeldje. Daarbij zijn er vier gaten in het hoofd aangebracht. Een Tomograaf scan in 2004 vond een vingerafdruk van een kind met een geschatte leeftijd tussen de 7 en 15 jaar.
Voor meer archeologische info.



Venus van Willendorf

• 25.000 jaar oud
• Gevonden in Neder-Oostenrijk, aan de oever van de Donau, ong. 27 km vanaf Stratzing waar de Venus van Galgenberg is gevonden.
• Gemaakt van kalksteen, 11 cm hoog

Dit beeldje heeft opvallende symmetrie. Haar hoofd kijkt naar beneden, schuin naar de rechter borst. Zoals bij andere venus beelden ontbreekt het gezicht. Haar hoofd is groot en ze lijkt een gevlochten kapsel te hebben of een muts te dragen. Haar dunne armen rusten op haar borsten, waarbij de handen zichtbaar zijn en de vingers van de rechter hand van elkaar gescheiden zijn door lange insnijdingen. Mogelijk dat op de polsen armversiering is aangebracht. De navel in haar buik blijkt bij nadere bestudering gemaakt te zijn rond een steentje dat eruit is gevallen of eruit is gehaald.
Bij het kerven van de schaamlippen is de maakster uitgeschoten en zorgde voor een kerf aan de linkerkant van de linker dij. Het uitsnijden is gedaan met een vuursteen. Verfresten tonen aan dat het beeldje gekleurd is geweest met oker.
Voor meer archeologische info.



Venus van Lespugue

• 24.000 - 26.000 jaar oud
• Gevonden in de Franse Pyreneeën.
• Gemaakt van ivoor, 14.7 cm hoog

Bij een archeologische opgraving bij Lespuque, is deze venus beschadigd boven de grond gekomen. De foto hiernaast van haar voorkant is een reconstructie.
Opvallend zijn de extreem ronde vormen. De borsten, buik en heupen vormen bijna een circel. Het hoofd is naar beneden gericht, dunne armpjes rusten op haar borsten.
En het beeldje laat de de vroegste voorstelling zien van gesponnen draad. Aan de achterkant is een rokje gekerfd dat onder de heupen hangt en lijkt gevlochten vezels voor te stellen, met een rafelend uiteinde.
Voor meer archeologische info.



Venus beeldje van Kostenki

• 23.000 - 25.000 jaar oud
• Gevonden in het Russische deel van het rivierengebied ten noorden van de Zwarte Zee.
• Gemaakt van kalksteen, 10.2 cm hoog

Dit beeldje kwam bij opgravingen aan de river de Don naar boven. Het is een belangrijke archeologische site, met verspreid meer dan 20 vindplaatsen: van woningen gemaakt met mammoetbotten, veel werktuigen van botten en vuursteen en meerder venusfiguren. Dit beeldje laat zien hoe het qua stilering verwant is aan europese Donau-venussen bijvoorbeeld.
Haar hoofd is naar beneden gericht, het haar verwijst naar een bepaald kapsel of een muts, de dunne armen rusten op de de buik. Bijzonder is de gevlochten band voor en achter. En er zijn armbanden aangebracht.
Voor meer oermoeder beelden die hier zijn gevonden: klik hier.



Venus van Gagarino

• 23.000 jaar oud
• Gevonden in het Russische deel van het rivierengebied ten noorden van de Zwarte Zee.
• Van een vulkanische steen, 5.8 cm hoog

Gagarino ligt aan de rivier de Don. Daar zijn in een restant van een huis van 4,5 bij 5,5 meter, duizenden artifacten gevonden, waaronder dit venus beeldje. Dit beeldje heeft een sterke gelijkenis met Willendorf: het hoofd neigt naar beneden, geen gezicht, het zelfde haarpatroon of muts, de dunner wordende armpjes die rusten op de borsten, en een bijna cirkelvormige buik.
Voor meer archeologische info.



Venus beeldjes van Avdeevo

• 22.000 jaar oud
• Gevonden in het Russische deel van het rivierengebied ten noorden van de Zwarte Zee.
• Gemaakt van ivoor, ong. 15 cm hoog

Deze vier beeldjes zijn gevonden langs de Sejm rivier nabij Koersk. Op deze site zijn er meerdere gevonden, maar er zijn nog nauwelijks gedetailleerde foto's of beschrijvingen vrijgegeven.
Deze archeologische site wordt als belangrijk aangemerkt omdat de gevonden artifacten overeenkomen met vondsten in dit rivierengebied en het Donaugebied. Daarmee zijn deze gebieden qua oorspronkelijke cultuur met elkaar verbonden. Bijzonder van het vierde beeldje op deze foto is dat het een gezichtje heeft meegekregen.
Voor meer oermoeder beelden die hier zijn gevonden:klik hier.



Venus van Laussel

• 25.000 jaar oud
• Gevonden in de Dordogne.
• Gemaakt in kalksteen, 43 cm hoog

Deze venus is ontdekt in de grot van Laussel, in de gemeente Marquay in de Dordogne. Zij werd gevonden op een blok kalksteen, tezamen met andere blokken met menselijke figuren.
Opvallend is de bisonhoorn in haar rechterhand. Haar hoofd, zonder tekenen van een gezicht, is gericht naar die kant. Op de hoorn zijn dertien kerven te tellen. Haar linker hand rust op haar buik. Verder draagt ze alle kernmerken van een oorspronkelijke venusgestalte uit het Upper Paleolithicum. En zijn er nog sporen van oker op haar te vinden.
Voor meer info over deze site en andere gevonden figuren: klik hier.